Bismillahirrahmanirrahim
"Rabbişrahli sadri ve yessirli emri. Vahlul ukdeten min lisani yefkahu kavli."(Taha, 20/25-28)
"Ey Rabbim. Göğsümü aç, genişlet. İşimi kolaylaştır. Dilimde bulunan düğümü çöz de, anlasınlar beni."
Mesneviden haya ile ilgili çok güzel beyt-i şerifler var inşaallah onları anlatmaya açıklamaya çalışayım..
1355-1356-1357.Beyt-i şerifler
Su bulaşığa bana gelmekte acele et. Seni temizleyeyim dedi. Bulaşıkta kendisine sudan utanırım dedi.
Yani; İnsan-ı kamil, kendi kendisini bilgiç alim zanneden, ilimle vasıflanmış ama nefsine boyun eğmiş bir kimseyle:
"vakit geçirme bizim sohbetimize gel" dedi.
O zahiri alim ise "İnsanlar arasında şöhret olduğum için halka cahiller gibi gitti de kendisi gibi bir adama başeğdi itaat etti dedirtemem utanırım" dedi.
Yani: Hikayedeki kirli tabak suyun yanına gidemem utanırım dedi. Halbuki temizlenmekle utanan kişi sonrasında kirli kaldığı için utanacak.
Su diyor ki (insan-ı kâmil) "Bu kirlilik utanması bensiz ne zaman gider ? Bu bulaşıklık bensiz ne zaman zail olur? (ortadan kalkar)
İnsan-ı kâmil dedi ki: "Sendeki bu utanma duygusu nefsinin sıfatıdır. Zira sendeki bu sıfat-ı kibir bu utanmayı doğuruyor. Bu bulaşıklıktan benim tasarrufum ve yardımım olmaksızın kutulamazsın. Yani Allah'ın ihsanı olmadan kurtulamazsın bu duygu senden gitmez. İnsan-ı kamile ulaşma duygusu haktır.
Nefsi sıfatlarıyla karışık olmuş olan kimse utandığından dolayı insan-ı kâmilin âb-ı feyzinden kaçar onun bu hayası hakiki imana ulaşmasına engeldir.
Haya iki çeşittir. Birisi nefsani diğeri hakkanidir.
Nefsani haya imana engeldir. Zira onun kaynağı nefsin sıfatlarından kibirdir. Meselâ bazı kimseler evinin eşyasını taşımaktan, halkın arasında eski elbiselerle dolaşmaktan ve fukara meclislerde bulunmaktan tevazulu davranmaktan utanırlar.
Bu haya kötülenmiştir şeriata yani dine ve imana engeldir.
Hakkani haya ise hukuk-i ibâda tecavüz yani kul hakkına tecavüz ve şer'a muhalif yani şeriata dine muhalif hareketten utanmaktır. Bu hayanın kaynağı ruh olduğundan kabul görmüştür. Ve fıska manidir yani Allah'ın emir ve yasaklarına karşı gelmekten korur. İmanı korur.
Bir hadisi şerifte "Haya imanı men eder" buyurulması haya nefsine râci'dir. Yani Haya imandandır. Yani "haya ve iman kardeşlerdir; biri diğerinden ayrılmaz" hadisi şerifleri hakiki hayaya racidir yani hakiki hayaya döner.
Ve salik hakiki hayada yaptıklarından muhakeme ederek, evvela kendi nefsinden utanır. Sonrada halkın diline düşmekten utanır ve icra etmekten vazgeçer.
Nitekim İsmet-i Buhârî şöyle buyurur:
Töhmet eden özüne,
Ne söyler özgesine!
Kendinden utanmayan hiç kimseden utanmaz.
1358. beyt-i Şerif
Gönül ten havuzunun pâyesinden çamurlu oldu; ten gönüller havuzunun suyundan temiz oldu.
"Pâye" basamak manasınadır. Ve ten havuzunun basamağının anlamı gazap ve şehvet gibi nefsin sıfatlarıdır. Kalp ve nefse karışır çamurlu gibi pis olur.
Gönül havuzunun suyunun anlamı ise kalbe gelen ruhani tecellilerdir. Yani ruhani sıfatlardır. Kalp ve nefis bu ruhani tecellilerle kesafetten (çokluktan kurtulur tevhide ulaşır) ve hayvaniyetten temizlenir.
1359. Beyt-i şerif
Ey oğul, gönül havuzunun pâyesi etrafında dolaş; âgâh ol, ten havuzunun pâyesinden hazer et!
Yani met edilen bu halis sıfatlar ve istenilen tavsiye edilen ahlaklar ile ahlaklan ve ten havuzunun basamakları dediği nefsani sıfat ve hallerden kötü ahlaktan uzak dur.
1360. Beyt-i şerif
Ten denizi gönül denizi üzerine birbirine vurucudur; onların arasında bir berzah vardır ki, karışmazlar.
Nefsani sıfatlar ile ruhani sıfatlar birer denize benzerler. Her biri kendisine ait etki alanı olup dalgalanır birbirlerine çarpar ama karışmazlar. Her birisi kendi dairesinde kabarıp dalgalanır. Bu beyt-i şerifte Rahman suresi 19-20 ayet-i kerimelere işaret vardır.
Rahman Suresi 55/19.ayet-i kerime de
مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِۙ
Merace-lbahrayni yeltekiyân(i)
İki denizi salmıştır, nerdeyse karışacaklar.
Rahman Suresi 55/20.ayet-i kerime de
بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَا يَبْغِيَانِۚ
Beynehumâ berzeḣun lâ yebġiyân(i)
Fakat aralarında bir berzah var, birbirlerine karışmazlar.
Ve ten denizinin dalgalanmasına sebep nefsanilerin sohbeti ve onlarla güzel anlaşmalarıdır. Ve gönül denizinin dalgalanmasına sebep de insan-ı kâmilin huzurudur.
1361. Beyt-i şerif
Eğer sen doğru olsan ve eğer eğri olsan, ona pek ileri sürtün ve geri sürtünme!
Yani sen iki sınıfın hangisinden olursan ol. Gönül denizine sürtüne sürtüne ileriye git yani ilerle. Çocuklar gibi kıçın kıçın geriye gitme diyor Mevlana hazretleri.
1362. Beyt-i şerif
Gerçi şahların huzurunda cânâ hatar olur. Lakin himmetliler ondan sabr edemezler.
İnsan-ı kâmilin huzurunda durduğun sürece, nefsinin hayvani sıfatlarının yok olması tehlikesi vardır. Çünkü en büyük şiddetli darbe oradan gelir ona. İrfani ve ilmi yönden gelir. Fakat himmeti ali sahipleri yani gayreti cok olan salik; bu korkuyu ve tehlikeyi nazarı itibare almazlar. Ölürse ölsün nefsim kalırsa kalsın derler. Şahtan yani insan-ı kâmilden ayrı kalmaya sabredemezler.
Yazan:Kur'an ve Tasavvuf Sohbetleri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder